Tineke van de Veerdonk – De Varkenspraktijk, locatie Oss

Kreupelheid door klauwafwijkingen kan een groot probleem zijn op een zeugenbedrijf. Het is heel frustrerend omdat de zeugen vaak onvoldoende reageren op een behandeling. Daarnaast schaadt het het welzijn van de zeugen en kan de technische en financiële resultaten flink negatief beïnvloeden.

Kreupelheid is een veel voorkomende oorzaak van sterfte van zeugen op een bedrijf. Erg kreupele zeugen kunnen immers niet afgevoerd worden naar het slachthuis, maar moeten vaak op het bedrijf geëuthanaseerd worden. Daarnaast blijven kreupele zeugen in de kraamstal het liefst zoveel mogelijk liggen, ze kunnen moeilijker opstaan of weer gaan liggen wat impact kan hebben op het afbigproces, de melkproductie en ook het aantal doodgelegen biggen. Om op een bedrijf meer inzicht in klauwafwijkingen te krijgen kan het zinvol zijn de klauwen van de zeugen eens goed te bekijken en dit vast te leggen. Ook bij zeugen die geen pijn laten zien.

Een varken is een evenhoevig dier. De voet van een varken bestaat uit een binnen- en een buitenklauw en twee bijklauwtjes. De buitenkant van de klauw is een harde hoornwand, terwijl de zool bestaat uit een hard gedeelte aan de voorkant en een zachter gedeelte wat we het balgebied noemen.
De klauw groeit constant aan vanuit de kroonrand, de rand bovenaan de wand. Dit is vergelijkbaar met onze nagels en zorgt ervoor dat beschadigingen weg kunnen groeien en de hoornlaag in goede conditie blijft. Het balgebied is zachter en fungeert als een soort schokdemper. Het grootste deel van het gewicht van de zeug wordt gedragen door het balgebied.

Als een zeug pijn heeft zal ze proberen het balgebied te ontlasten door meer op de punt van de klauw te gaan lopen. Als dit lang duurt ontstaat er een woekering van het balhoorn, omdat het onvoldoende afslijt.
Vaak lijkt het alsof  vooral de kroonrandontstekingen het probleem vormen. Je ziet dan een verdikking boven de klauw.  Dit komt omdat deze ontsteking veel pijn veroorzaakt en daardoor dus opvalt. Het is echter meestal het topje van de ijsberg. Als je binnen een zeugenstapel de klauwen goed gaat bekijken, blijkt vaak overgroeid balhoorn de meest voorkomende afwijking.

Bij kreupele zeugen zit het probleem natuurlijk niet altijd in de klauwen. Blessures, gewrichtsontsteking, botstofwisselingsproblemen, er zijn vele oorzaken van kreupelheid te noemen. Wel kan kreupelheid hoger in de poot aanleiding geven tot klauwproblemen, omdat de dieren hun klauwen op een onjuiste manier belasten. Dit zou vooral in de opfok een rol kunnen spelen, omdat bij snel groeiende gelten groeipijn en kraakbeenproblemen zoals OCD waarschijnlijk vaker voorkomen dan we op het eerste gezicht denken aan de hand van wat we zien in de stal.

Een uitgebalanceerde voeding die goed aansluit op de groei en botstofwisseling van opfokgelten is daarom erg belangrijk, naast de juiste huisvesting en verzorging.
En niet alleen voor de opfokgelten, maar ook voor zeugen is voeding voor wat betreft gezonde klauwen zeer belangrijk. Zeugen leveren elke worp weer een topprestatie, waarbij de calcium- stofwisseling continu flink verandert. In de lactatie wordt veel calcium vrijgemaakt voor melkproductie en bij hoogdragende zeugen vragen de bijna volgroeide biggen in de baarmoeder veel voedingsstoffen. Extra toevoegingen in zeugenvoer van vitaminen en mineralen kunnen daarom in sommige gevallen effectief zijn in de aanpak van klauwproblemen.
Over klauwbevangenheid bij varkens is weinig bekend, maar het is aannemelijk dat net als bij rundvee of paarden de doorbloeding onder de hoornwand beïnvloed kan worden door voeding of gifstoffen door een infectie.

Een te ruwe vloer of bijvoorbeeld scherpe randen aan de betonroosters kunnen een nadelig effect hebben op de klauwen; er ontstaan wondjes die pijn veroorzaken en ontstekingen tot gevolg kunnen hebben. Daarnaast zijn vuile, natte vloeren natuurlijk erg slecht voor de klauwkwaliteit van zowel het balgebied als de harde zool en wand. In de winterperiode zien we vaker klauwproblemen, omdat er dan meestal een stuk minder geventileerd wordt. Goed schoonhouden en kalk strooien kan soms helpen.
Onrust in de groep, vechten, wegvluchten en uitglijden vormt ook een risico. En het spreekt voor zich dat hele zware zeugen sneller in de problemen komen door hoge belasting van hun klauwen.

Bij rundvee en schapen kan de oorzaak van klauwproblemen puur infectieus zijn. Stinkpoot of Mortellaro kan voor hardnekkige problemen zorgen. Bij varkens is de infectie door bacteriën secundair: de wondjes of beschadigingen raken besmet met ziektekiemen uit de omgeving. Het kuren van de gehele zeugenstapel of inzetten van bijvoorbeeld een autovaccin is daarom niet de oplossing bij klauwproblemen. Een injectie antibiotica zal de ontstekingsverschijnselen vaak wel de kop indrukken, maar zolang de primaire oorzaak nog aanwezig is kunnen de pijn en de ontsteking later weer terugkomen.

Verbetering van de gezondheid van de klauwen vraagt een totaalaanpak en een goede samenwerking van varkenshouder, voervoorlichter en dierenarts, omdat er veel verschillende factoren van invloed zijn.