Hygiëne: een belangrijk onderdeel van een goed vaccincatiebeleid

De veel voorkomende infecties zoals acute PIA, APP of streptokokken hersenvliesontsteking worden door de varkenshouder zelf meestal al herkend voordat we de varkens gezien hebben. Maar het kan ook gebeuren dat het niet meteen duidelijk is wat er met de varkens aan de hand is. Een tijdje geleden heb ik twee jonge vleesvarkens laten onderzoeken bij de Gezondheidsdienst voor Dieren.

Op het vleesvarkensbedrijf vertoonden een gedeelte van de biggen kort na opleg problemen. Enkele varkens werden erg ziek, konden niet meer op en hadden veel pijn. Ik heb ze uit hun lijden verlost. Maar daarnaast kregen te veel varkens last van gewrichtsontsteking en toen we de dieren eens goed bekeken viel ook op dat er te veel biggen tussen zaten met zwellingen onder aan de kaak, aan de oren en op de plaats in de hals waar injecties gegeven worden. Bij pathologie bleek dat beide varkens longontsteking hadden. Niet veroorzaakt door bacteriën die de long als hoofddoel hebben, zoals Mycoplasma of APP, maar door kiemen die via de bloedcirculatie daar waren vastgelopen en ontstekingen hadden veroorzaakt. Eén varken had een ontsteking in zijn hersenen, maar ook hier weer niet de gebruikelijke veroorzaker (streptokokken), maar een stafylokok die we ook wel zien als veroorzaker van huidinfecties.

Hoe komen de varkens aan deze bacteriële infecties? Biggen maken heel wat mee vanaf het moment dat ze het zeugenbedrijf verlaten. Het vervoer, de nieuwe hokgenoten, flink wat meer ruimte dan in de biggenhokken; allemaal gebeurtenissen die voor stress en vermoeidheid zorgen waardoor de dieren kwetsbaar worden. In geval van gezondheidsproblemen kort na opleg is terugkoppeling naar de fokker belangrijk. Hebben de dieren minder weerstand door gezondheidsproblemen? Zou er een besmetting plaatsvinden die zich later pas openbaart? Natuurlijk kunnen dergelijke bacteriële infecties allerlei oorzaken hebben, maar zo nu en dan weer eens kritisch kijken naar alle handelingen die bij de dieren verricht worden is erg belangrijk.

Op elk bedrijf treedt op een gegeven moment bedrijfsblindheid op, ook op varkensbedrijven. Daarom is het goed om regelmatig de manier van werken, zoals het behandelen en het vaccineren van biggen, eens goed onder de loep te nemen. Wordt er op de juiste manier omgegaan met de dieren en hoe is de vaccinatietechniek? Wordt er hygiënisch gewerkt? Bij twijfel hierover is de begeleidend dierenarts de aangewezen persoon om hierin goed te adviseren.

Op een zeugenbedrijf wordt per gemiddeld aanwezige zeug vaak voor meer dan € 80,- besteed aan vaccinaties. Dit is alleen al een hele goede reden om er voldoende aandacht aan te besteden. Daarnaast is iedereen die op een bedrijf varkens vaccineert verplicht in het bezit te zijn van een vaccinatiecertificaat. Dit is een verklaring waarin vermeld staat dat die persoon bekwaam is om goed te kunnen vaccineren. Het certificaat wordt uitgegeven na een korte training. Dit kan een echte klassikale les zijn, maar ook een praktische uitleg in de stal bij de dieren. Indirect kunnen fouten bij vaccinatie of andere behandelingen leiden tot schade, zowel financieel als ook schade in het welzijn en de gezondheid van de varkens. Een belangrijk onderdeel van de vaccinatietraining is hygiënisch werken. Bij onvoldoende hygiëne is de kans dat een vaccinatie aanslaat kleiner en bovendien wordt de kans groter dat de dieren door middel van de injectie juist besmet raken met ziektekiemen.

Het spreekt voor zich dat naalden zo vaak mogelijk vervangen moeten worden. Dit geldt tijdens het vaccineren, maar ook aan het einde van de behandeling. In een gebruikte naald blijft altijd wat vuil of bloed achter, wat een broeihaard voor bacteriën vormt als deze spuit met naald dan een tijdje blijft liggen. Zo kunnen gemakkelijk spuitplekken of bacteriële infecties bij de dieren ontstaan.

Er wordt veel gebruik gemaakt van plastic repeteerspuitjes. Bij diverse vaccins worden de spuitjes kosteloos meegeleverd. Dit betreft de spuiten die een vaste hoeveelheid, 1 of 2 ml doseren. Er zijn ook verstelbare plastic spuiten; deze zijn zeer geschikt voor jonge biggen omdat er een nauwkeurige, kleine hoeveelheid medicatie gegeven kan worden. Voor deze spuiten, maar ook voor de lange vaccinatiespuiten met de zogenaamde steripump, waarmee zeugen of vleesvarkens gevaccineerd worden, geldt dat deze na elk gebruik goed gereinigd dient te worden. Uit onderzoek, onder andere door Boehringer Ingelheim uitgevoerd, kwam naar voren dat slechts 80 procent van de ondervraagde bedrijven de spuiten na gebruik doorspoelden met schoon leidingwater. Echter gaat het reinigen van spuiten en/of spuitsystemen verder dan dat.

Tips op gebied van reiniging van spuiten:

• Demonteer de spuiten na elk gebruik zo ver als mogelijk.
• Maak de spuiten grondig schoon door ze met heet water door te spoelen. Hierbij dienen stof, vuildeeltjes en vaccinresiduen volledig verwijderd te zijn. Indien spuiten demonteerbaar zijn kan ook gebruik gemaakt worden van een zeer milde
• Spoel zeer goed na met schoon, helder, warm water, zodat alle eventuele zeepresten verwijderd zijn.
• Laat alle onderdelen volledig drogen.
• Bewaar spuiten op een schone plaats, droog en stofvrij, in een afsluitbare zak of bak. Een (werkende) koelkast heeft hierbij de voorkeur.
• Spoel spuiten voorafgaand aan het gebruik nogmaals zeer goed door met schoon, helder, warm water.

Uit onderzoek bleek tevens dat na 3 weken in de helft van de gebruikte spuiten viezigheid gevonden wordt. Zelfs het PRRS virus kan teruggevonden worden in een vuile injectiespuit. Goedkoop blijkt duurkoop; vervang de spuiten met regelmaat, dat wil zeggen minimaal eens per 1 tot 2 maanden. Voorkom hiermee ook dat aangebroken, later gebruikte (vaccin)flesjes, een cocktail aan bacteriën bevat, welke de werkzaamheid van het middel zeker zullen beïnvloeden.

Tineke van de Veerdonk – De Varkenspraktijk, locatie Oss – Juni 2020

Heeft u vragen over dit artikel? Tineke of een van de andere varkensartsen staan u graag te woord. U kunt ons bereiken via info@DeVarkenspraktijk.nl of per telefoon:
Mill: +31 (0)485 24 00 00
Oss: +31 (0)412 67 60 60
Someren: +31 (0)493 44 10 44